Vở diễn thực cảnh Tinh hoa Bắc Bộ - một điển hình thành công của sáng tạo từ di sản, góp phần định hình thương hiệu Thành phố sáng tạo của Hà Nội.
Tạo dựng môi trường nhân văn
Từ đầu năm 2021 đến nay, Hà Nội cùng cả nước phải "chiến đấu" với đại dịch Covid-19. Dịch bệnh xảy ra, biết bao nhiêu khó khăn xuất hiện. Nhưng đây cũng là lúc người ta sáng rõ hơn tình người, sáng rõ hơn sự yêu thương, sẻ chia. Từ những cụ già, em nhỏ đều sẵn lòng đóng góp một phần sức lực của mình cho sự nghiệp chống "giặc dịch" của cộng đồng. Ðó là hình ảnh cụ Nguyễn Hữu Mai, 94 tuổi (ở số 129, ngõ 131 đường Hoàng Quốc Việt, quận Cầu Giấy), tình nguyện đem hai triệu đồng ủng hộ kinh phí mua vắc-xin. Ðó là câu chuyện những cô bé, cậu bé mới sáu, bảy tuổi đã "đập lợn tiết kiệm" để ủng hộ công tác phòng, chống dịch... Nhìn sâu hơn, đó chính là biểu hiện lối ứng xử văn hóa trong một môi trường giàu tính nhân văn, là kết quả của quá trình xây dựng, phát triển con người Hà Nội.
"Chất" Hà Nội trong phòng, chống dịch còn thể hiện ở những hành vi ứng xử trong cuộc sống hằng ngày. Người Hà Nội vốn lịch sự, tế nhị, không ưa sự suồng sã, ồn ào nơi công cộng. Những nếp ứng xử này được "chuẩn hóa" bằng việc thành phố ban hành Quy tắc ứng xử nơi công cộng năm 2017. Những nội dung của quy tắc như: khuyến cáo người dân không nên nói to, gây ồn ào, mất trật tự, không khạc nhổ, vứt rác bừa bãi… nên giữ gìn trật tự, tôn trọng không gian chung, ứng xử lịch thiệp, nhã nhặn… qua bốn năm triển khai, đã "bắt rễ" vào đời sống. Những nếp ứng xử ấy gián tiếp ngăn chặn sự lây lan của dịch. Ở nơi công cộng, người Hà Nội tự giác tuân thủ việc đeo khẩu trang, tự giác giữ khoảng cách trong giao tiếp, tự giác giữ gìn vệ sinh trật tự...
Từ xa xưa, văn hóa ứng xử đã làm nên thương hiệu Hà Nội. Có những nét đẹp đã ít nhiều phôi phai theo năm tháng. Việc ban hành Quy tắc ứng xử nơi công cộng, Quy tắc ứng xử của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong các cơ quan thuộc TP Hà Nội vừa "nắn chỉnh" những hành vi thiếu văn hóa, vừa tạo dựng những nếp ứng xử thanh lịch, văn minh mới... Văn hóa ứng xử của cán bộ, công chức góp phần giúp Hà Nội đứng thứ tám toàn quốc về Chỉ số cải cách hành chính 2020.
Văn hóa đã và đang trở thành một nguồn lực vô hình, góp phần tạo nên sức hấp dẫn, sức cạnh tranh của Hà Nội. Trong bối cảnh dịch bệnh, Hà Nội vẫn là điểm đến hấp dẫn về đầu tư. Năm 2021, trang du lịch nổi tiếng TripAdvisor xếp Hà Nội đứng thứ tám trong 25 điểm đến hấp dẫn nhất thế giới. Ðộc giả TripAdvisor đánh giá Hà Nội cao nhất chính là ở những di sản văn hóa và làng nghề.
Củng cố thương hiệu Thành phố sáng tạo
Năm 2019, Hà Nội gia nhập mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO, với mục tiêu thúc đẩy nguồn lực văn hóa và sáng tạo văn hóa, tạo nền tảng và động lực cho phát triển Thủ đô một cách bền vững. Hiện nay, xây dựng Thành phố sáng tạo trở thành một nhân tố quan trọng trong tổng thể chiến lược khai thác, bồi đắp văn hóa với tư cách là nguồn lực quan trọng quyết định phát triển Thủ đô. Khai thác, phát huy tốt những nguồn lực văn hóa giúp Hà Nội củng cố thương hiệu Thành phố sáng tạo; và ngược lại, phát triển thương hiệu Thành phố sáng tạo sẽ giúp Hà Nội tăng sức hút với cộng đồng quốc tế. TS Phạm Thị Lan Anh, Trưởng phòng Quản lý Di sản (Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội) cho biết: "Thế mạnh của Hà Nội khi xây dựng Thành phố sáng tạo là di sản, làng nghề và những không gian sáng tạo. Các giá trị văn hóa truyền thống dù có quý báu đến mấy, cũng sẽ không phát huy giá trị nếu chỉ dừng ở bảo tồn, gìn giữ. Sáng tạo sẽ giúp chúng ta tạo ra giá trị mới, được cộng đồng thừa nhận trên cơ sở giá trị truyền thống. Những giá trị sáng tạo mới được thừa nhận sẽ đem lại những giá trị kinh tế; đồng thời, góp phần định hình thương hiệu văn hóa Hà Nội, thương hiệu Thành phố sáng tạo".
Hà Nội đang có hướng đi đúng trong xây dựng Thành phố sáng tạo, nhất là trong kế thừa, phát huy giá trị làng nghề, giá trị di sản. Tuy nhiên, những không gian sáng tạo trên địa bàn Thủ đô còn mang tính tự phát, "sớm nở tối tàn". Bên cạnh đó, để tạo bước đột phá, tạo nên sự "nhận diện thương hiệu" vẫn còn nhiều việc phải làm. Chủ tịch Le Group of Companies Lê Quốc Vinh cho biết, ông đã làm một khảo sát nho nhỏ và kết quả cho thấy còn rất nhiều người chưa biết Hà Nội đã được UNESCO công nhận là Thành phố sáng tạo. Do đó, vấn đề đặt ra cho Hà Nội là phải làm sao để mọi người khi đến Hà Nội, khi tham gia trải nghiệm tại Hà Nội nhận thấy những giá trị sáng tạo. Hà Nội đã chọn lĩnh vực thiết kế để xây dựng Thành phố sáng tạo. Ðể khẳng định thương hiệu này, Hà Nội cần thực hiện thế nào để khi đến Thủ đô, yếu tố "thiết kế" phải được in đậm trong tâm trí, nhận thức của các đối tượng liên quan, thông qua việc dẫn dắt họ trải nghiệm những hoạt động mang tính "thiết kế sáng tạo", dù ở bất kỳ lĩnh vực nào. Khi ấy, Hà Nội sẽ trở nên hấp dẫn, ấn tượng hơn, thương hiệu Thành phố sáng tạo được định hình rõ nét hơn, nhất là so với những Thành phố sáng tạo khác.
Trong suốt lịch sử phát triển của mình, Hà Nội luôn được "định vị" là trung tâm văn hóa lớn nhất của cả nước. Ðảng, Nhà nước luôn có những chủ trương, chính sách nhằm xây dựng, phát huy văn hóa - con người Hà Nội. Bản thân thành phố cũng luôn quan tâm, phát triển văn hóa, khai thác nguồn lực văn hóa phục vụ cho phát triển. Song, đến Ðại hội Ðảng bộ thành phố lần thứ 17, tiếp đó là sự ra đời của Chương trình số 06-CTr/TU về "Phát triển văn hóa; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh giai đoạn 2021 - 2025", nhận thức về vai trò văn hóa đã có một bước đột phá mới. Thành phố coi văn hóa là nguồn lực nội sinh quan trọng quyết định sự phát triển bền vững của Thủ đô. Từ quan điểm này, thành phố từng bước hoàn thiện cơ chế, chính sách để khai thác, phát huy nguồn lực văn hóa vào phát triển. Tính ưu việt của chiến lược này là vừa khai thác giá trị văn hóa của Thủ đô, vừa lấy nhân tố con người làm trung tâm, khai thác giá trị văn hóa - con người để phục vụ chính con người. Ðây là vấn đề mới mẻ, nhận thức về vai trò, cấu trúc của nguồn lực văn hóa còn chưa đầy đủ. Ðiều đó đòi hỏi sự nỗ lực hơn nữa của các cấp, các ngành, sự đóng góp trí tuệ của đội ngũ các nhà khoa học, của các văn nghệ sĩ... trong thực hiện, triển khai, cũng như đóng góp ý kiến vào xây dựng, hoàn thiện thể chế pháp lý. Qua đó đưa chủ trương lớn của thành phố đi vào cuộc sống, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân Thủ đô.
Giang Nam
